“We want to create the purely organic building, boldly emanating its inner laws, free of untruths or ornamentation.” – Walter Gropius
Het is erg moeilijk om over Walter Gropius (1883-1969) te schrijven zonder meteen een ode aan het Bauhaus te geven (wat ik al te regelmatig heb gedaan en toch weer ga doen!). Desalniettemin hoort Gropius, net als de vorige besproken architecten, tot de voorvaderen van de moderne architectuur.
Walter Adolph Georg Gropius werd in Berlijn geboren en trad net als Mies van der Rohe en Le Corbusier omstreeks 1907 in dienst bij het architectenbureau van Peter Behren. Tekenen kon hij echter niet en hij huurde regelmatig assistenten in om zijn ontwerpen uit te werken. Drie jaar later, in 1910, vestigde hij zich als zelfstandig architect en als industrieel ontwerper en kregen zijn ideeën over moderne architectuur een meer concrete vorm.
Sinds 1907 was hij lid van de Deutscher Werkbund die zich bezig hield met de machinale productie van gebouwen. Gropius was hier groot voorstander van; Het kunnen prefabriceren van onderdelen om die vervolgens op locatie tot één geheel te vormen, vond hij een positieve ontwikkeling. Het was aan de artistiek getrainde ontwerper om vervolgens leven (en een ziel) te blazen in het dode product van industrialisatie. Een van Gropius’ eerste opdrachten was het ontwerp voor de Fagusfabriek in Alfeld (Duitsland) welke hij samen met Adolf Meyer maakte. De wanden van de fabriek waren vrijwel geheel van glas en het geheel bestond uit drie bouwlagen. Er werd gebruikt gemaakt van skeletstructuur van staalbeton: de binnenmuren werden niet als dragers gebruikt. Opvallend is ook dat de constructie van het gebouw getoond, in plaats van verborgen, werd.
Omstreeks 1919 volgde Walter Gropius de architect Bruno Taut (1880-1938) op als voorzitter van de Arbeitsrat für Kunst. Deze vereniging was gevestigd in Berlijn en zette zich in voor samenwerking tussen kunstenaars. Het doel was vooral om kunstenaars bewust te maken van hun maatschappelijke rol in de wederopbouw van het Europa na de Eerste Wereldoorlog. De vereniging organiseerde congressen en tentoonstelling en gaf publicaties uit. Hun ideeën werden later in 1928 opgepakt door CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne).
In 1919 gebeurde er iets anders belangrijks: Walter Gropius richtte het Bauhaus op: “With this aesthetic understanding of architecture, Gropius founded the Bauhaus in 1919. The combination of life, craft and art under one roof became the credo of the art school.” Het doel van Gropius en van het Bauhaus bestond voornamelijk uit het samenbrengen van ambacht, kunst en samenleving.
Vanaf 1925 werd het Bauhaus in Dessau gevestigd en tot 1928 bleef het onder leiding van Gropius zelf (die nauw samenwerkte met Le Curbosier en Ludwig Mies van der Rohe). In deze #ANARTWORKADAY wil ik niet perse praten over het leven in het Bauhaus maar over het ontwerp van het gebouw. Het is ongetwijfeld een van Gropius’ meest bekende bouwwerken vanwege het dynamische ontwerp, het asymmetrische plan en de witte muren met enorme, horizontale raampartijen.
In 1925 ontwierp Gropius het Bauhaus ten behoeve van de stad Dessau. Hij werkte hiervoor samen met andere architecten uit zijn netwerk zoals Carl Fieger en Ernst Neufert. De ontwerptekeningen werden in Gropius’ eigen kantoor gemaakt en bewaard. Interieur-en stijlelementen werden in het toenmalige Bauhaus zelf ontworpen.
Het Bauhaus heeft een enorme hoeveelheid aan glas, een element dat Gropius ook al in de Fagusfabriek toepaste: er is een grote, glazen façade die het interieur laat zien. Ook de bouwelementen en dus de constructie van het gebouw blijven, zowel binnen als buiten, zichtbaar. Er is geen centraal punt in het gebouw, de vleugels zijn asymmetrisch en elke sectie van het Bauhaus heeft een ander ontwerp, al naar gelang de functie van deze specifieke plek.
Naast een werkplek, een auditorium en kantoren van verschillende docenten, was er ruimte om 28 junior masters te huizen in het Bauhaus. De kamers van ongeveer 20m2 waren zo dichtbij de werkplekken. Uiteraard was er alleen ruimte voor de beste van de beste studenten (en ja, dat is met terugwerkende kracht mijn droom!).
Al met al is het Bauhaus niet alleen in de activiteiten, theorieën en artistieke praktijken uniek in zijn soort, het ontwerp is eveneens een toonbeeld van moderne architectuur.
Uiteraard waren de nazi’s het niet eens met de leidende theorieën van het Bauhaus en in 1934 vertrok Gropius naar de VS. Een aantal jaar later ontmoette hij daar Marcel Breuer, de Hongaarse architect die eveneens was gevlucht voor de nazi’s, en zij werkten nauw samen. Breuer en Gropius kenden elkaar nog uit hun Bauhaus periode, waar Breuer de bekende Model B3 stoel heeft ontworpen; Een hoogtepunt van de vormgeving afkomstig uit de Bauhaus tijd.
Meer weten? Dit artikel geeft heel goed de verschillende politieke, maatschappelijke en artistieke ideeën weer van het Bauhaus door de jaren heen: Walter Gropius
