Misschien ben ik heel erg bevooroordeeld als ik zeg dat ik in het allermooiste museum van Nederland (Wat? Van de wereld!) was. Zelf heb ik namelijk ruim een jaar als conservator in opleiding bij dit museum gewerkt… Niet geheel subjectief, maar ook niet minder waar! Ik heb het natuurlijk over het Kröller-Müller Museum in Otterlo.
Afgelopen februari ben ik aldaar gestopt met mijn werkzaamheden omdat ik mij moest gaan focussen op afstuderen. Na een jaar lang elke dag 220 km per dag te hebben gereden, no way dat ik uit Rotterdam zou verhuizen natuurlijk, besefte ik mij tijdens mijn bezoek des te meer hoe zeer ik het mooie Park de Hoge Veluwe heb gemist.
Toen ik de slagbomen bij de Otterlose kant van het park binnen reed, was alle drukte van de stad verdwenen. Een waterig zonnetje probeerde haar stralen door de groene bomen van het Park te dringen wat een mooi schouwspel als resultaat gaf. Vogels floten rustig door, en bij een open stuk heide dartelden vrolijk wat herten rond. Het is en blijft idyllisch! Nu ik er zelf niet meer werk geniet ik er wellicht nog meer van. Al heb ik destijds toch dagelijks geprobeerd even stil te staan (soms letterlijk) bij de schoonheid van de natuur terwijl ik het park binnenreed.
Enfin. Je snapt het. Het is mooi, rustig, groen, vredig, heerlijk en nog veel meer positiefs! Dan heb ik het nog niet eens gehad over het museumgebouw of de collectie zelf. Geloof me, als ik dat ga doen ben ik na 20.000 woorden nog bezig met mijn ‘ode aan het Kröller-Müller’.
Nee. Ik had een missie. Gezien het feit dat ik mijzelf wil specialiseren op het gebied van beeldhouwkunst kan ik geen tentoonstelling missen van Jean (Hans) Arp (1886-1960), een zeer innovatieve en invloedrijke kunstenaar van de Europese Avant-Garde en een pionier van de abstracte (beeldhouw)kunst.
Niet alleen maakte Arp sculpturen, hij was poëet (schreef in twee talen), hij maakte reliëfs, collages en werken op papier en hij was bevriend met kunstenaars uit de Dadaïstische en Surrealistische stroming.
De tentoonstelling Arp: The Poetry of Forms in het Kröller-Müller werd georganiseerd in het kader van het ‘De Stijl’ jaar (Van Mondriaan tot Dutch Design) waarvoor door heel Nederland exposities en activiteiten zijn georganiseerd omtrent dit thema.
De oprichter van De Stijl, Theo van Doesburg (1883-1931), bevond zich namelijk eveneens in het netwerk van Arp. Samen hebben zij in de jaren 1920 het interieur voor het neoclassicistische gebouw De Aubette ontworpen. Hiervan bevinden zich twee maquettes in de collectie van het Kröller-Müller die beiden na lange tijd weer opgesteld staan en te zien zijn voor het publiek.
Hoewel Arp vrijwel alles tot kunst kon omtoveren zijn de biomorfe sculpturen zoals Berger des nuages (sinds mei 2017 gerestaureerd!) wel het meest bekend. Deze is sinds 1961 in het bezit van het Kröller-Müller Museum. Bram Hammacher, destijds directeur van het museum, kocht de sculptuur aan voor de opening van de beeldentuin in datzelfde jaar. Naast dit werk heeft het Kröller-Müller nog een aantal prachtige werken van Arp’s hand in bezit.
Hij maakte bronzen, maar ook stenen of gipsen beelden. Daarnaast tekende hij, was schilder, maakte collages en reliëfs van zeer verschillende materialen en was dichter. Zijn inspiratie haalde hij uit de natuur, waardoor zijn werk vaak als organisch/abstract, en niet alleen abstract, wordt aangeduid. Er waren een aantal weerkerende elementen in zijn werk, herhaalde patronen of lijnen, en lichaamsdelen. Zo hard Arp een fascinatie voor de navel.
Naast werk uit eigen collectie is Arp: The Poetry of Forms rijkelijk aangevuld met reliëfs, sculpturen en werken op papier van vele bruikleengevers. Er zijn heel wat parels van Arp te zien!
En ‘heel wat’ is een understatement: ruim tachtig werken schitteren in de tentoonstelling. De vormgevers hebben mijns inziens uitstekend werk geleverd met deze hoeveelheid. Doordat een hoop sculpturen van Arp broos zijn, moeten deze opgesteld worden in vitrines. Zonder dat de museumzalen veranderen in een ‘vitrine jungle’ krijgt elk werk genoeg eigen ruimte, en is er alle mogelijkheid om de wisselwerking tussen de beelden te kunnen zien. Daarnaast gaan de sculpturen telkens weer een relatie aan met de omgeving: er liggen geschriften, er zijn gedichten van Arp op de muur te zien (en dan bedoel ik op de hele muur) en overal worden de wanden versierd met reliëfs (van een behoorlijk formaat). De tentoonstelling lijkt daardoor, net als Arp’s werk, erg organisch. Tevens wordt hierdoor de gevarieerdheid van Arp’s oeuvre uitgelicht.
Het viel me op dat, ondanks de hoeveelheid vitrines en werken aan de muur, elke sculptuur en elk reliëf voldoende bewegingsruimte krijgt. Door de donkere achtergrond van de werken aan de wand krijgt het geheel een sereen karakter. Dit wordt versterkt doordat alle lichten gedempt zijn. De werken op papier, en de reliëfs, eisen een lage LUX-waarde. Deze mysterieuze vibe ervoer ik als zeer prettig! Er was meer dan genoeg mogelijkheid om zelf te kijken, om zelf conclusies en verbanden te trekken, om zelf een mening te vormen, om zelf je zintuigen op scherp te zetten en om zelf te beoordelen wat jouw mening over Arp is.
Naar mijn mening heeft deze veelzijdige kunstenaar, die stukjes gescheurd, zwart papier op een wit vel plakt precies op de plek waar ze neer dwarrelden nadat hij ze liet vallen, die zijn reliëfs in driedimensionale werken uitvoerde en die zijn kunstwerken ‘korte verhaaltjes’ noemt en ze poëtische titels geeft, in Nederland nog veel te weinig aandacht gekregen.
Een laatste overzichtstentoonstelling van zijn werk was in 1966! Gelukkig is daar nu verandering in gekomen. Wil je schoonheid zien? Genieten van de natuur, de synthese van kunst, natuur en architectuur, wil je genieten van esthetische kunstwerken in een serene setting? Dan raad ik je aan om als de wiedeweer naar het Kröller-Müller te rijden! De tentoonstelling is immers nog maar tot 17 september 2017 te zien.
Leuke en nuttige websites voor meer informatie:
Van Mondriaan tot Dutch Design
Arp – The Poetry of Forms
Jean Arp Biografie
